Nisan 2011'de gerçekleştirilen nükleer karşıtı bir gösteri. Çocuğun göğsündeki posterde “Tayvan'ı seviyorum ve nükleer kazaları istemiyorum” yazmaktadır. Fotoğraf: coolloud.org. CC BY-NC 2.0.

Mart 2011'de yaşanan Fukuşima nükleer kazasının ardından ilk hafta, nükleer kaza bölgesine 200 km uzaklıkta bulunan Tokyo bölgesinde evime en yakın markette pirinç ve noodle (tel şehriye) satıldı. O hafta, sadece Tokyo halkı değil tüm dünya radyasyona maruz kalma endişesi içindeydi.

Bugün 2015'te, hâlâ Fukuşima nükleer santralinin denize sızdığı radyoaktif suya yönelik endişe içerisindeyiz. Japonya'nın birçok vilayetinden doğal ürünlerin, devletler arası ikili müzakerelere rağmen, Kore ve Tayvan‘ın da içinde bulunduğu birçok ülkeye ithalatı hâlâyasak durumda. Diğer taraftan Japon hükümetinin nükleer güç santrallerini yeniden başlatma hareketlerine rağmen, Japonya'da tüm nükleer santraller kapalı durumda.

Fukuşima nükleer kazası ölüm çanlarını sadece Japonya'daki nükleer güç için değil Pasifik Deprem Kuşağı‘nda yer alan Tayvan için de çalıyor. Tayvan'da aktif durumda üç nükleer güç santrali bulunmaktadır ve bunlardan ikisi başkent Taipei'ye çok yakın. Çünkü birinci ve ikinci nükleer güç santrallerinin 6 yıl içinde kapatılması planlanmıştı ve dördüncü santral bu ikisinin yerine inşa edilmişti. Fakat Nisan 2014'te yapılan büyük bir gösteriden sonra dördüncü santralin inşaatı durduruldu ve Temmuz 2015'e ertelendi. Diğer taraftan, güvenlik önlemleri ve nükleer atık problemleri nedeniyle birinci ve ikinci nükleer güç santrallerinin planlandığı gibi, hatta daha erken durdurulması düşünülüyor.

“Nükleersiz bir yuva”, Tayvan'da nükleer karşıtı mitinglerin popüler sloganı, sonunda sosyal ve politik sözleşmelerin de parçası oldu. İki büyük parti, Kuomintang ve Demokratik Kalkınma partilerinin başkanları nükleer enerjiden vazgeçme ve alternatif enerji stratejileri geliştirme sözü verdiler. Diğer taraftan, bugün Başbakan Ma Ying-Jeou tarafından yönetilen hükümet (2016'da görevden ayrılacak) “nükleersiz bir yuva” görüşünü ekonomik büyümeye bir engel olarak görmeye devam ediyor.

Ma'nın nükleer enerjiye yönelik durgunluğuna karşı, sivil toplum nükleersiz bir Tayvan için her yolu deniyor. Beklentileri alternatif enerji kaynakları geliştirip nükleer enerjiyle değiştirmek ve bu teknolojinin ihracatını yaparak ekonomik büyümeyi arttırmak. Tayvan'ın üç nükleer enerji santrali ülkenin elektrik gereksiniminin sadece %10-20‘sini karşılayabiliyor. Tayvan büyük bir güneş pili üreticisi olduğu için, güçlü akülerle birleştirilmiş ucuz güneş panelleri beklentisi bir umut kaynağı. Ayrıca jeotermal enerji de gelecek vaat ediyor. Profesör Kao Cheng-Yen, kıdemli bir nükleer karşıtı, yakınlarda bir jeotermal güç şirketi buldu ve New Taipei Şehrinin başkanı Eric Chu, New Taipei Şehrine Endüstriyel Teknoloji Araştırma Enstitüsü ortaklığıyla bir jeotermal enerji santrali kurmayı planlıyor.

Tayvan'da başka bir strateji ise verimli enerji kullanımı. Kendi nükleer skandalından sarsılmış Güney Kore'de, başkent Seoul'ün başkanı, ‘Bir tane daha enerji santrali eksilt’ enerji politikasını ilan etti. Yenilenebilir enerji kaynağından elektrik üretmenin yanı sıra, enerji verimliliğine ve enerji tasarrufuna dikkat çektiler. Çünkü enerji verimliliği ve enerji tasarrufu dile kolaydır, Tayvan'da nükleer karşıtı gruplar Güney Kore'nin tecrübelerinden öğrenmeye çalışıyorlar.

Nisan 2014'te nükleer karşıtı bir gösteri. Göstericileri alandan uzaklaştırmak için polis tazyikli su kullandı. Fotoğraf: coolloud.org. CC BY-NC 2.0.

Fukuşima nükleer kazasından sonra, Tokyo ve Taipei'de birçok nükleer karşıtı gösteriye katıldım. Bu gösterilerde gözlemlediklerim beni hâlâ şaşırtmaya devam ediyor: Yöneticiler göstericilerle oturup konuyu tartışmak yerine, enerjilerini göstericilerin seslerini bastırmaya harcıyorlar. Nisan 2014'te Taipei eylemi sırasında polis tahliyeye başladı. Tomaları, hükümetin nükleer enerji politikasını yeniden düşünmesini isteyen sadece sıradan vatandaşlar olan bize, protestoculara doğrulttu. Fakat hükümet, polisin yaptıklarına göz yumdu.

Tayvan halkının nükleersiz bir vatan için umutlarına karşılık, Başbakan Ma yönetimi birinci ve ikinci nükleer enerji santrallerinin ömrünü uzatmaya hazırlanıyor. Nükleer atıkları depolama alanı yetersizliği problemini çözmek için, Başbakan Ma yönetimi, 1.200 tane yüksek radyoaktif kullanılmış yakıt çubuğunu yeniden işlemek üzere denizaşırı göndermeyi öneriyor. Bu yıl Mart ayında Legislative Yuan [Tayvan meclisinin bir organı] tarafından askıya alınan bu öneri, ne de olsa işlenmiş nükleer atıkların adaya geri gönderileceği için, pahalı ve faydasız olarak görülüyor.. Dahası, Bölünebilir Malzeme üzerine gerçekleştirilen Uluslararası Panel'de uzmanların çoğu, bu yeniden işleme sürecinin nükleer silahların yayılmasında bir etkisi olacağından endişe ediyorlar, çünkü Tayvan'ın harcanmış yakıt çubuklarının yeniden işlenmesi sonucu yaklaşık olarak 2 ton plutonyum ortaya çıkacak. Eğer Başbakan Ma Yönetimi ve Tayvan Güç Şirketi daha rahat ve pratik bir yöntem denemez ve nükleer karşıtı gruplarla iletişime geçilmezse nükleer atık depolama çıkmazı çözülemeyecek.

Nükleersiz bir ülke kurmak hiç de kolay değil ve amaca ulaşıldığını görmek yıllar sürebilir. Ta ki Tayvan'da yeni nesil politikacılar nükleer karşıtı gruplarla görüşmeye ve nükleersiz bir ülke yolunu açmaya hazır olana kadar, devlet ve sivil gruplar arasında görüşmelerin mümkün olduğunca erken başlaması tüm halk için faydalı olacaktır.

(Yazar, Hitotsubashi Üniversitesinden sosyal bilimler doktora programı mezunu Tan Uichi'ye, bu yazı hakkında anahtar bilgiler ve yorumlar sağladığı için teşekkür eder).