Kırgız Cumhuriyeti anayasasının zorla evlilik konusundaki pozisyonu çok açık. Anayasanın 36. maddesinin beşinci fıkrasına göre: “Hiçbir evlilik, iki tarafın gönüllü ve ortak rızası olmadan yapılamaz”.

Buna rağmen, kız-kaçırma (veya ala kachuu), Kırgızistan'ın köy ve kasabalarında hala çok sık uygulanan bir ‘gelenek’.

Bişkek merkezli bir kadın örgütünün tahminlerine göre [ru] yılda yaklaşık 11,800 kız kaçırılıyor ve bunlardan yaklaşık 2,000'i bu esnada tecavüze uğruyor. Kız-kaçırma vakalarının çoğu cezayla sonuçlanmıyor. Yasalara göre [ru] kız-kaçırma'ya üç yıl hapis cezası verilmesine rağmen, kaçırılmaya maruz kalan 700 mağdurdan sadece biri dava açıyor.

Kırgızistan'daki düğünlerin çoğu (yukarıdaki resimde de görüldüğü gibi) dünyanın diğer yerlerindeki düğünlerden çok farklı değil. Ancak, özellikle kırsal kesimlerde binlerce erkek, eskiçağlara ait geleneği sürdürüp evlenmek istedikleri kızları kaçırıyorlar. 28 Temmuz 2010 tarihli bu resim Flickr üyesi Evgeni Zotov'a aittir. (CC BY-NC-ND 2.0)

Ala kachuu Karşıtı Kampanya

Global Sesler'de daha önceden yazıldığı üzere [ru], Kırgızistan'daki kadın dernekleri kız-kaçırma geleneğine karşı son zamanlarda çok aktif durumda.  Makalenin yazıldığı yaz aylarının sonlarına doğru, Kriz Dernekleri ve Genç Yaşıt Eğitimi Birliği (‘Y-PEER”), neden kız kaçırma geleneğine karşı mücadele edilmesi gerektiğini anlatan kısa skeçler sunarak karşı kampanyalarına devam etti [ru]. Mücadelenin erkek katılımcıları, kadın haklarına saygı duyacakları ve bu yasadışı geleneğin bir parçası olmayacakları konusunda teminat imzalamaya teşvik edildi.

Bu yılın sonbahar aylarında, Kırgızistan milletvekillerini kız-kaçırma'ya karşı cezaların geliştirilmesi konusunda ikna etmeyi amaçlayan yeni bir kampanya başlatıldı. Bu kampanyaya katılan eylemciler, üç yıl hapis cezasının bir insanı zorla alıkoyup evliliğe zorlamaya karşı yeterli bir ceza olmadığını savunuyorlar — özellike koyun çalmanın cezasınin 11 yıl hapis olabileceği göz önünde bulundurulursa.

Kampanyada yer alan eylemcilerin bir nevi nefret odağı olan Milletvekili Kozhobek Ryspaev, bu iki suçun arasindaki farkı çirkin bir espri ile açıkladı [ru]:

Но ведь скот съедают, а женщин — нет.

Çiflik hayvanları yenilebilir, ama kadınlar yenilemez.

En son karşı kampanya, Haziran 2012'de, Issyk-Kul vilayetine bağlı küçük bir köyde genç bir kızın kaçırılarak tecavüz edilmesi olayı [ru] üzerine başlatıldı. Genç kızın ailesi kızlarını aynı gün içinde bulup, ‘damad'ın evinden aldı. Ama buna rağmen kısa bir süre sonra genç kız intihar etti. Bunun üzerine 1 Ekim'de yerel bir mahkeme, kaçırana altı yıl hapis cezasi verdi ve bu, Kırgızistan'ın bağımsızlığını ilan etmesinden bu yana kız-kaçırma'ya karşı açılan ilk suç davası [ru] oldu.

Parlemento'da Tartışmalar

18 Ekim'de eylemcilerin baskısı üzere Kırgız parlamentosu, kız-kaçırma'ya karşı yedi yıl hapis cezasını öngören yasayı kabul etti. Bu gelişme, milletvekilleri arasında ateşli tartışmaların sonucunda gerçekleşti.

Örneğin, Sosyal Demokrat Parti üyesi milletvikili Irina Karamushkina şunu dile getirdi [ru]:

Умыкание невест, либо кража невесты — это в полном смысле слова кража человека, это похищение человека. Я понимаю, что есть такая традиция, очень такая старая традиция, ее применяют. Но традиция тогда станет традицией, когда обе стороны согласны.

Kız Kaçırma, asıl itibariyle bir insanı kaçırıp alıkoymaktır. Ben bunun bir gelenek oldugunu anliyorum — hala uygulanan, çok eski bir gelenek. Ancak, gelenek sadece iki tarafın da kabul etmesi sonucunda gelenek olabilir.

Milletvekili Kozhobek Ryspaev, blogcu Ulukbek Babakulov'un belirttiği üzere şunları söyledi [ru]:

Ужесточение наказания за кражу невесты может привести к тому, что мы пересажаем всех мужчин в Кыргызстане.

Kız kaçırmaya karşı daha büyük cezalar uygulamak, Kırgızistan'daki bütün erkeklerin hapse atılması anlamına gelebilir.

Ryspaev'in parlemento'daki meslektaşı Dastan Bekeshev, birçok intiharın engellenebileceğini savunarak suç cezalarının arttırılmasında ısrar etti [ru]:

На практике нередки случаи суицида среди девушек. Их родители не знают, как наказать виновных, и иногда готовы даже на самосуд. А потому ужесточение ответственности просто необходимо.

Evden kaçırılıp evliliğe zorlanan kızların intihar etmesi seyrek rastlanan bir durum değil. Bu kızların aileleri suçluların nasıl cezandırılması gerektiğini bilmiyorlar ve bazen kaçıranları linç etmeye hazırlar. Bu yüzden hapis cezalarının arttırılması çok önemli.

Milletvekili Shirin Aitmatova meslektaşını destekledi [ru] :

Я к этому положительно отношусь. Я думаю, что это правильно.

Bu konuya karşı pozitif bir yaklaşım içindeyim. Bence doğru olan bu.

Kız-kaçırma gibi cinsiyet meseleleri, Kırgız toplumunda yorulmaz yurttaşlık eylemleri sayesinde ön plana çıkıyor. Bişkek Feminisleri gurubu tarafından düzenlenen bu kampanyada savunucular parlementodaki bayan sayısını arttırmayı amaçlıyor. Kırgız dilindeki yazı şunu söylüyor: “Kadın, senin yerin BU ev.”

Ancak bu ifadeinin birkaç gün ardından Aitmatova'nın parlemento asistanı, daha önce birlikte olduğu televizyon muhabiri bir bayanı evlenme amacıyla kaçırdı [ru].

Ulugbek Babakulov okuyucalarına şunu hatırlattı [ru]:

Но, к сожалению, трезвомыслящих парламентариев в ЖК меньшинство и, как показывает практика, их голос часто тонет в гуле голосов гораздо менее достойных народоизбранников

Maalesef, aklı başında milletvekilleri Kırgız parlementosunda bir azınlık. Yaşananlardan da görüldüğu üzere, bu milletvekillerinin seslerini kendilerinden değersiz bir sürü vekilin kükremeleri arasında duymak neredeyse imkansız.

Kız-kaçırma'ya karşı süregelen kampanyada “Bisikletçilik ve ben şiddete karşıyız” sloganıyla 28 Ekim'de bisikletli bir gösteri organize edildi [ru] .

Not: Bütün Kırgız bayan televizyon muhabirlerinin yaşamlarında en bir kez kaçırılma tecrübesi yaşadığı izlenimini verme riskine karşın (çünkü bu gerçek değil), Global Sesler gelecek hafta başka bir bayan televizyon muhabirinin boyalı basın tarafindan “sahte” olarak nitelenen kaçırılması üzerine izlenimler toplayacak.